بسم الله الرحمن الرحیم
آیا اسفالت کف پا و کفش را پاک میکند
مرحوم سید : و لا فرق في الأرض بين التراب و الرمل و الحجر الأصلي، بل الظاهر كفاية المفروشة بالحجر، بل بالآجر و الجصّ و النورة نعم يشكل كفاية المطليّ بالقير أو المفروش باللوح من الخشب ممّا لا يصدق عليه اسم الأرض و لا إشكال في عدم كفاية المشي على الفرش و الحصير و البواري و على الزرع و النباتات إلّا أن يكون النبات قليلًا بحيث لا يمنع عن صدق المشي على الأرض،[1]
اکثر آقایانی ( محقق خویی [2] و حکیم [3] و گلپایگانی و سیستانی[4] و تبریزی [5] و فاضل [6] و بهجت [7] و سبحانی [8] و وحید [9] و صافی [10] و خمینی [11] و روحانی [12] و فیاض [13] ) که متعرض شده اند دارند که پاک نمی شود - مطهّريّت زمين مفروش به آجر و موزائيك كه مخلوط از سنگ و سيمان است بعيد نيست و امّا آسفالت و چمن و پلاستيك، مطهّر نيست.[14]
آقای سبزواری : (مسألة 242): المراد من الأرض مطلق ما يسمّى أرضا بلا فرق بين الحجر أو الرمل و التراب و لا يبعد عموم الحكم للآجر و الجص و الإسمنت و الزفت فيشمل الشوارع المبلّطة و لو شك في أنّ ما تحت قدمه أرض أو شي‌ء آخر كالفرش و نحوه لا يكفي المشي عليه في حصول الطهارة بل لا بد من العلم بكونه أرضا.[15]
و لکن برخی آقایان دارند که اسفالت هم پاک میکند
آقای شبیری : مسأله 185- كف پا و ته كفش نجس به واسطۀ راه رفتن روى آنچه معمولًا با آن زمين را فرش مى‌كنند مانند آسفالت پاك مى‌شود ولى پاك شدن كف پا و ته كفش به وسيلۀ چيزى كه فرش كردن زمين با آن متعارف نيست محل اشكال است.[16]
آقای مکارم : مسألۀ 201- هرگاه روى زمينى كه با چوب فرش شده راه برود پاك شدن كف پا و ته كفش نجس مشكل است، ولى با راه رفتن روى آسفالت پاك مى‌شود.[17]
ظاهرا نظر اکثر آقایانی که راه رفتن روی اسفالت را پاک کننده نمی دانند این است که موضوع پاک کننده زمین است و در مواردی که صدق زمین نمی کند پاک شدن محل تامل است و اصل هم عدم طهارت است [18]مگر به سبب آب [19]
محقق خویی : كما إذا كانت الأرض ذات رمل أو حجر أو تراب من الابتداء، و ذلك لإطلاق الأرض الواردة في الأخبار، [20] و در مواردی که مطهر نیست تعلیل دارند : لعدم صدق الأرض عليها [21]،
آقای قمی : لإطلاق الادلة فان المأخوذ فيها عنوان الارض و مقتضى الاطلاق كفايتها على الاطلاق.[22]
ولی با دقت در روایات باب می بینیم که ظاهرا زمین موضوعیت ندارد.
809- 96- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَدِيدٍ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْيَنَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ ع رَجُلٌ وَطِئَ عَلَى عَذِرَةٍ فَسَاخَتْ رِجْلُهُ فِيهَا أَ يَنْقُضُ ذَلِكَ وُضُوءَهُ وَ هَلْ يَجِبُ عَلَيْهِ غَسْلُهَا فَقَالَ لَا يَغْسِلُهَا إِلَّا أَنْ يَقْذَرَهَا وَ لَكِنَّهُ يَمْسَحُهَا حَتَّى يَذْهَبَ أَثَرُهَا وَ يُصَلِّي.[23]
روایت صحیح است [24] و از لحاظ دلالت هم بیان میکند که اگر پای فرد با عذره نجس شده باشد نیاز به تطهیر با آب نیست بلکه با از بین رفتن عین نجاست به واسطه مالیدن می تواند نماز بخواند که اگر بخواهیم به نص روایت عمل شود و هیچ تعمیمی داده نشود باید به عذره و پا و زوال عین نجاست با مسح اکتفاء شود و لی علی ای حال به بحث ما که عنوان زمین باشد اشاره نشده است یعنی اصلا در این روایت موضوع طهارت زمین نیست .
808- 95- وَ أَخْبَرَنِي الشَّيْخُ أَيَّدَهُ اللَّهُ تَعَالَى عَنْ أَبِي الْقَاسِمِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ وَ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ أَبِي عِيسَى‌َالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّي وَطِئْتُ عَذِرَةً بِخُفِّي وَ مَسَحْتُهُ حَتَّى لَمْ أَرَ فِيهِ شَيْئاً مَا تَقُولُ فِي الصَّلَاةِ فِيهِ فَقَالَ لَا بَأْسَ.[25]
مجهول و ضعیف است [26] ولی از لحاظ دلالت مثل روایت سابق است و اشاره ای به زمین نشده است .
5- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنِ الْمُعَلَّى بْنِ خُنَيْسٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْخِنْزِيرِ يَخْرُجُ مِنَ الْمَاءِ فَيَمُرُّ عَلَى الطَّرِيقِ فَيَسِيلُ مِنْهُ الْمَاءُ أَمُرُّ عَلَيْهِ حَافِياً فَقَالَ أَ لَيْسَ وَرَاءَهُ شَيْ‌ءٌ جَافٌّ قُلْتُ بَلَى قَالَ فَلَا بَأْسَ إِنَّ الْأَرْضَ تُطَهِّرُ بَعْضُهَا بَعْضاً.[27]
روایت صحیح یا حسن است [28]
ظاهرا به این روایت تمسک شده و مقید دو روایت قبل قرار داده شده است که با راه رفتن روی زمین کف پا یا کفش پاک می شود و با راه رفتن روی اسفالت و دیگر چیزهایی که معمولا کف زمین را با آن می پوشانند پاک نمی شود مخصوصا که تطهیر با زمین را بر خلاف اصل گرفته و به قدر متیقن آن اکتفاء کرده اند.
در صدر روایت که اشاره ای به زمین نشده است یعنی زمین به آن معنی که در موضوع تییمم وارد شده در اینجا وجود ندارد بلکه راه رفتن ملاک است ؛ بلی در انتهای روایت به عنوان قاعده کلی آمده که زمین جایی را که به واسطه راه رفتن نجس می شود پاک می کند ولی بعید است که در این قسمت زمین به ما هو ملاک باشد بلکه همان محل راه رفتن است و فرقی نمی کند که محل راه رفتن با چه چیزی مفروش شده باشد به عبارت دیگر معنی مفهوم از روایت می شود هر گاه قسمتی از پا یا کفش به واسطه حرکت و راه رفتن نجس شد با ادامه راه رفتن و از بین رفتن عین نجاست پاک می شود . و ظاهرا زمین موضوعیت نداشته و فرقی نمی کند که محل راه رفتن به چه چیزی مفروش شده باشد.
محمد عطایی 20/1/00
نتایج
الف ) هر گاه کف پا و یا کفش با راه رفتن نجس شود با ادامه راه رفتن و از بین رفتن عین نجس پاک می شود .
ب ) فرقی نمی کند که زمین با چه چیزی فرش شده است .
[1] . العروة الوثقى (المحشى)؛ ج1، ص: 246
[2] . منهاج الصالحين (للخوئي)؛ ج1، ص: 123
[3] . منهاج الصالحين (المحشى للحكيم)؛ ج1، ص: 170
[4] . المسائل المنتخبة (للسيستاني)؛ ص: 101
[5] . استفتاءات جديد (تبريزى)؛ ج2، ص: 27
[6] . جامع المسائل (فارسى - فاضل)؛ ج1، ص: 36
[7] . استفتاءات (بهجت)؛ ج1، ص: 72
[8] . رساله توضيح المسائل (سبحانى)؛ ص: 136
[9] . توضيح المسائل (وحيد)؛ ص: 37
[10] . جامع الأحكام (صافى)؛ ج1، ص: 46
[11] . توضيح المسائل (محشى - امام خمينى)؛ ج1، ص: 55 و تحرير الوسيلة؛ ج1، ص: 129
[12] . منهاج الصالحين (للروحاني)؛ ج1، ص: 172
[13] . منهاج الصالحين (للفياض)؛ ج1، ص: 191
[14] . مجمع المسائل (للگلبايگاني)؛ ج1، ص: 45
[15] . جامع الأحكام الشرعية (للسبزواري)؛ ص: 76
[16] . رساله توضيح المسائل (شبيرى)؛ ص: 43
[17] . رساله توضيح المسائل (مكارم)؛ ص: 48
[18] . مهذب الأحكام (للسبزواري)؛ ج2، ص: 63
[19] . موسوعة الإمام الخوئي؛ ج4، ص: 110
[20] . موسوعة الإمام الخوئي؛ ج4، ص: 109
[21] . موسوعة الإمام الخوئي؛ ج4، ص: 110
[22] . مباني منهاج الصالحين؛ ج3، ص: 480
[23] . تهذيب الأحكام؛ ج1، ص: 275
[24] . مدارك الأحكام في شرح عبادات شرائع الإسلام؛ ج2، ص: 373 و ملاذ الأخيار في فهم تهذيب الأخبار؛ ج2، ص: 410 و الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة؛ ج5، ص: 4 و جواهر الكلام في ثوبه الجديد؛ ج3، ص: 493
[25] . تهذيب الأحكام، ج1، ص: 275
[26] . ملاذ الأخيار في فهم تهذيب الأخبار؛ ج2، ص: 409 و مستند الشيعة في أحكام الشريعة؛ ج1، ص: 336 و جواهر الكلام في ثوبه الجديد؛ ج3، ص: 490 و موسوعة الإمام الخوئي؛ ج4، ص: 108
[27] . الكافي (ط - الإسلامية)؛ ج3، ص: 39
[28] . كشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحكام؛ ج1، ص: 463 و مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان؛ ج1، ص: 360 و الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة؛ ج1، ص: 285 و جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام؛ ج6، ص: 304
اینجانب محمد عطایی مسئول پاسخگویی مسائل شرعی بوده و به همین مناسبت برخی مسائل شرعی را بررسی نموده و نتیجه آن را در اینجا منعکس میکنم