بررسی مسائل شرعی

بسم الله الرحمن الرحیم

سند زیارت جامعه کبیره

مرحوم صدوق سند را اینگونه آورده :3213 رَوَى مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ الْبَرْمَكِيُّ 1 قَالَ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عَبْدِ اللَّهِ النَّخَعِيُّ . [1]

شیخ طوسی روایت از از صدوق با سند کامل نقل میکند

177- 1- رَوَى مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ بَابَوَيْهِ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَى وَ الْحُسَيْنُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَحْمَدَ الْكَاتِبُ  [2]قَالا حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْكُوفِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ الْبَرْمَكِيِّ [3] قَالَ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عَبْدِ اللَّهِ النَّخَعِيُّ قَالَ: قُلْتُ لِعَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع عَلِّمْنِي يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَوْلًا أَقُولُهُ بَلِيغاً كَامِلًا إِذَا زُرْت ‌وَاحِداً مِنْكُمْ [4]

 مرحوم مجلسی در باره سند میگوید : مجهول. لكن الزيارة نفسها شاهد عدل على صحتها.[5]

ظاهرا مشکل از عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَى و الْحُسَيْنُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَحْمَدَ الْكَاتِبُ باشد که توثیق نشده اند اما از مشایخ صدوق هستند

محقق خویی : 7921- علي بن أحمد بن موسى الدقاق: من مشايخ الصدوق، ذكره في المشيخة في طريقه إلى محمد بن سنان، و لا يبعد اتحاده مع علي بن أحمد بن محمد بن عمران المتقدم. روى عن أحمد بن يحيى بن زكريا أبي العباس القطان.

یکی از مباحث کلی در علم رجال، وثاقت شیخ اجازه دهنده است. مرحوم صدوق مشایخ متعددی داشته است که سند خود را به کتاب های مشهور اصحاب ائمه (ع) را از طریق آنان به دست آورده است. عده زیادی بر این باورند که شیخ اجازه بودن دلالت بر وثاقت دارد، زیرا شخصی مانند شیخ صدوق بعید است که از انسانهای غیر ثقه اجازه نقل کتاب و روایت بگیرد ولی عده دیگری این موضوع را رد می کنند و می گویند: چون کتاب هایی که شیخ صدوق از آنها نقل کرده است، کتاب های مشهوری بوده اند، بیان مشایخ اجازه فقط برای حفظ سلسله سند است و چون مشایخ نقشی در صحت و سقم روایت نداشته اند، لزوماً جزء ثقات نبوده اند.

در هر صورت با توجه به این که صدوق از علی بن احمد بن محمد بن عمران بسیار روایت نقل کرده است و بارها بر او ترحم کرده و برای او رضوان الهی را خواسته است، می توان برای وی درجه ای از وثاقت را ثابت کرد.

آقای زنجانی :زيرا صدوق در أخذ حديث سختگير است و چنين شخصيتى نمى‌رود نزد شيخ مجهول الحالى يا‌  معلوم الضعف شاگردى كند و احاديث كثيره‌اى را از او اخذ كند. و قول به اصالة العداله و اين حرفها در حق مرحوم صدوق حرف مقبولى نيست.[6]

ولی علاوه بر این موسی بن عبد الله هم توثیق نشده است و روایت از این جهت هم مشکل دارد .

[2986] موسى بن عبد اللّٰه النَّخَعِيّ:راوي الزيارة الجامعة الكبيرة ، التي يشهد متنها بصحته، قال المحقّق صدر الدين العاملي: و في روايتها مدح لأنَّ من لقّنه الامام (عليه السّلام) مثل هذا الكلام لا يكون إلّا من أهل العلم و الفضل، انتهىٰ.[7]

ظاهرا من حیث المجموع نتوان به سند زیارت  اعتماد داشت و تنها بیان مجلسی وبرخی بزرگان نسبت به متن روایت می ماند که با توجه به دخالت عظیم اهل غلو در احادیث فضیلت ائمه باید با دقت بیشتر نسبت به مفاد زیارت توجه نمود و قسمتهایی که منحصر به فرد است را مستند قرار نداد و علمش را به اهلش وا گذار نمود.

 محمد عطایی 7/1/97

 نتایج

الف ) زیارت جامعه کبیره سند صحیحی ندارد.

ب ) خواندن زیارت جامعه مانعی ندارد.

ج ) تمسک و استدلال به فقرات زیارت جامعه درست نیست .