بررسی مسائل شرعی

 بسم الله الرحمن الرحیم

در باره لباس نماز گذار چند شرط وجود دارد  که هر یک مستقل از هم است .

 اول : نجس نباشد یا پاک باشد.

در جایی نوشته اند : يشترط في صحّة الصلاة واجبة كانت أو مندوبة إزالة النجاسة عن البدن، حتّى الظفر و الشعر و اللباس، ساتراً كان أو غير ساتر عدا ما سيجي‌ء من مثل الجورب، و نحوه ممّا لا تتمّ الصلاة فيه.[1]

و در جایی دیگر این شرط  به عنوان طهارت اشاره شده است الأوّل: الطهارة في جميع لباسه، عدا ما لا تتمُّ فيه الصلاة منفرداً، بل و كذا في محمولة.[2]

 و علی ای حال بعد از مفروغیت اصل موضوع  طهارت یا عدم نجاست  استثناء آنچه نمی تواند ساتر عورت باشد وجود دارد " لا تتمّ الصلاة فيه "

(الثالث): مما يعفى عنه : ما لا تتم فيه الصلاة من الملابس كالقلنسوة، و العرقجين، و التكة، و الجورب، و النعل، و الخاتم و الخلخال و نحوها . [3]

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ[4] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ [5]عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ [6]عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ [7]عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: كُلُّ مَا كَانَ لَا تَجُوزُ فِيهِ الصَّلَاةُ وَحْدَهُ فَلَا بَأْسَ بِأَنْ يَكُونَ عَلَيْهِ الشَّيْ‌ءُ مِثْلِ الْقَلَنْسُوَةِ وَ التِّكَّةِ وَ الْجَوْرَبِ.[8]

سند روایت موثق كالصحيح.[9] که ظاهرا به علت علی بن اسباط باید موثقه باشد که اکثرا گفته اند.

 بنا براین  یک شرط لباس و بدن نماز گذار این است که پاک باشد و یا نجس نباشد واز این شرط چند مورد استثناء شده است که یکی از موارد استثناء چیز کوچکی است که نتوان با آن ستر عورت کرد.

 دوم : الثالث: أن لا يكون من أجزاء الميتة سواء كان حيوانه محلّل اللّحم أو محرّمة، بل لا فرق بين أن يكون ممّا ميتته نجسة أو لا،[10]

أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي الْمَيْتَةِ قَالَ لَا تُصَلِّ فِي شَيْ‌ءٍ مِنْهُ وَ لَا شِسْعٍ.[11]

 روایت صحیح است [12]

از لحاظ دلالت هم مطلقا نماز در میته را و لو در جزء کوچکی از آن ( شسع ) صحیح نمی داند.

 به همین جهت بین عنوان میته و نجس تفاوت وجود دارد چون بعضی از انواع میته نجس نیست ولی در نماز اشکال دارد و حتی اجزاء کوچک میته اشکال دارد در حالی که در نجس این گونه نیست.

به همین علت در مساله دیگر سید دارند (مسألة 11): استصحاب جزء من أجزاء الميتة في الصلاة موجب لبطلانها و إن لم يكن ملبوساً . [13]

محقق خویی : أنّ الممنوع في الروايات إنّما هو الصلاة في الميتة، و هي لمكان الظرفية تفيد الاختصاص بالملبوس، حيث يكون كظرف للمصلي و لو بالعناية فلا يشمل المحمول، كما هو الحال في النهي عن الصلاة في الذهب و الحرير، حيث إنّ الممنوع لبسهما لا حملهما،[14]

برای همین اقای سبزواری دارد : هذا إذا صدق الصلاة فيه عرفا، و مع الشك فالمرجع أصالة الصحة و البراءة فضلا عما إذا صدق العدم، و يأتي فيما لا يؤكل لحمه ما ينفع المقام.[15]

 اما روایتی وجود دارد که مفید اطلاق در ملبوس و غیر ملبوس است.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَيْهِ يَعْنِي أَبَا مُحَمَّدٍ ع يَجُوزُ لِلرَّجُلِ أَنْ يُصَلِّيَ وَ مَعَهُ فَأْرَةُ مِسْكٍ فَكَتَبَ لَا بَأْسَ بِهِ إِذَا كَانَ ذَكِيّاً.[16]

 روایت صحیحه است [17]

 محقق خویی از این روایت استفاده کرده که پوست مشک معمولا ملبوس نیست بنا بر این نهی شامل این موارد هم می شود و اختصاص به لباس ندارد.

ظاهرا استفاده در مورد میته صحیح نباشد چون روایت در مورد مذکی بودن است و بیان شد که غیر مذکی اعم از میته است و ممکن است چیزی میته نباشد و مذکی هم نباشد. مگر اینکه گفته شود اگر حکم در مورد غیر مذکی باشد شامل میته هم می شود.

مضافا بر اینکه در روایت اول از کلمه شسع استفاده شده است که شامل هر چیزی ولو کوچک باشد.

سوم : مذکی بودن

الثالث: أن يكون مذكّى مأكول اللحم، فلا تجوز الصلاة في جلد غير المذكى و لا في غير جلده من أجزائه التي تحلّها الحياة.[18]

 هر چند تنها چند نفر از اقایان به این شرط تصریح کرده اند ولی ظاهرا این شرط اجماعی است و همه قبول دارند و قبلا بررسی شد که شرط است واین شرط مستقل از میته و ماکول اللحم بودن است.

 و در این مورد هم استثناء وجود ندارد و روایت سابق در مورد مسک هم موید مطلب است.

 چهارم : ماکول اللحم بودن

(الرابع): أن لا يكون من أجزاء ما لا يؤكل لحمه و إن كان مذكّى أو حيّا، جلدا كان أو غيره، فلا يجوز الصلاة في جلد غير المأكول، و لا شعره و صوفه و ريشه و وبره ، و لا شي‌ء من فضلاته، سواء كان ملبوسا أو مخلوطا به أو محمولا، حتّى شعرة واقعة على لباسه، بل حتّى عرقه و ريقه و إن كان طاهرا ما دام رطبا، بل و يابسا إذا كان له عين .

(مسألة 16): لا فرق في المنع بين أن يكون ملبوساً أو جزءاً منه أو واقعاً عليه أو كان في جيبه  بل و لو في حُقّة هي في جيبه .[19]

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ[20] قَالَ: سَأَلَ زُرَارَةُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الصَّلَاةِ فِي الثَّعَالِبِ وَ الْفَنَكِ وَ السِّنْجَابِ وَ غَيْرِهِ مِنَ الْوَبَرِ فَأَخْرَجَ كِتَاباً زَعَمَ أَنَّهُ إِمْلَاءُ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّ الصَّلَاةَ فِي وَبَرِ كُلِّ شَيْ‌ءٍ حَرَامٍ أَكْلُهُ فَالصَّلَاةُ فِي وَبَرِهِ وَ شَعْرِهِ وَ جِلْدِهِ وَ بَوْلِهِ وَ رَوْثِهِ وَ أَلْبَانِهِ وَ كُلِّ شَيْ‌ءٍ مِنْهُ فَاسِدَةٌ لَا تُقْبَلُ تِلْكَ الصَّلَاةُ حَتَّى تُصَلِّيَ فِي غَيْرِهِ مِمَّا أَحَلَّ اللَّهُ أَكْلَهُ ثُمَّ قَالَ يَا زُرَارَةُ هَذَا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فَاحْفَظْ ذَلِكَ يَا زُرَارَةُ فَإِنْ كَانَ مِمَّا يُؤْكَلُ لَحْمُهُ فَالصَّلَاةُ فِي وَبَرِهِ وَ بَوْلِهِ وَ شَعْرِهِ وَ رَوْثِهِ وَ أَلْبَانِهِ وَ كُلِّ شَيْ‌ءٍ مِنْهُ جَائِزَةٌ إِذَا عَلِمْتَ أَنَّهُ ذَكِيٌّ قَدْ ذَكَّاهُ الذَّبْحُ فَإِنْ كَانَ غَيْرَ ذَلِكَ مِمَّا قَدْ نُهِيتَ عَنْ أَكْلِهِ وَ حَرُمَ عَلَيْكَ أَكْلُهُ فَالصَّلَاةُ فِي كُلِّ شَيْ‌ءٍ مِنْهُ فَاسِدَةٌ ذَكَّاهُ الذَّبْحُ أَوْ لَمْ يُذَكِّهِ.[21]

  روایت  به علت ابن بکیر که فطحی است موثقه است[22] هر چند برخی آن را  حسن [23] دانسته اند.

 از لحاظ دلالت هم دو امر را در نماز معتبر می داند؛ ماکول اللحم بودن و در حیوانات ماکول اللحم هم تذکیه را لازم می داند یعنی اگر حیوان ماکول اللحم نباشد چه تذکیه شده باشد و چه غیر مذکی باشد نماز  در اعضاء و اجزاء آن باطل است و فاسد و همینطور اگر ماکول الحم باشد ولی تذکیه نشده باشد و به روشنی دلالت دارد که این دو شرط ربطی به نجس و پاکی ندارد و مستقل از شرط نجاست است و لذا استثناء  آن را ندارد.

بلی اقای سیستانی دارند " : ان لا يكون من أجزاء السباع‌، بل مطلق ما لا يؤكل لحمه من الحيوان على الأحوط وجوباً و يختص المنع بما تتم الصلاة فيه " [24] و اینکه چرا قید نماز در اشیاء نجس را به این موارد هم سرایت داده اند واضح نیست .

حتی اگر بگوییم غیر مذکی مساوق با میته است باز هم حکم  غیر ماکول اللحم جدا است و نمی توان گفت در غیر ماکول اللحم هم اگر لا تتم الصلوه باشد اشکال ندارد.

مگر اینکه گفته شود روایت موثقه زراره اطلاق دارد و شامل تمام مواردی که نماز در آن اشکال دارد می شود .

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ[25] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ [26]عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ [27]عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ [28]عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: كُلُّ مَا كَانَ لَا تَجُوزُ فِيهِ الصَّلَاةُ وَحْدَهُ فَلَا بَأْسَ بِأَنْ يَكُونَ عَلَيْهِ الشَّيْ‌ءُ مِثْلِ الْقَلَنْسُوَةِ وَ التِّكَّةِ وَ الْجَوْرَبِ.[29]

 البته در توضیح المسائل جامع ایشان مساله 995 ص 305 آمده که چند تار مو اشکال ندارد که ممکن است به توجیه اینکه از آنچه در روایت آمده انصراف دارد پذیرفت.

 محمد عطایی 15/5/96

نتایج

الف ) در لباس و بدن نماز گذار چهار امر مستقل از هم لازم است .

ب ) 1  _ پاک بودن    2 _ مذکی بودن   3 _ میته نبودن   4 _ ماکول اللحم بودن .

ج )  این موارد با هم عام و خاص من وجه هستند .

د ) تنها در اولی یعنی پاک بودن ما لا تتم الصلوه فیه استثناء شده است  و در موارد دیگر استثناء وجود ندارد.

 ه) بنا بر این اگر حیوان غیرماکول اللحم  تذکیه شده باشد  و پاک باشد  حتی یک قسمت کوچک آن نباید همراه نماز گذار باشد.