بررسی مسائل شرعی

بسم الله الرحمن الرحیم

ایا یکی از شرائط نماز این است که غیر مذکی همراه نماز گذار نباشد.

يشترط في صحّة الصلاة واجبة كانت أو مندوبة إزالة النجاسة عن البدن، حتّى الظفر و الشعر و اللباس، ساتراً كان أو غير ساتر عدا ما سيجي‌ء من مثل الجورب، و نحوه ممّا لا تتمّ الصلاة فيه. [1]

این معنی مسلم و مورد قبول همه فقهاء است  و روایت زیر دلیل آن است

قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ الْبَاقِرُ ع- إِذَا دَخَلَ الْوَقْتُ وَجَبَ الطَّهُورُ وَ الصَّلَاةُ وَ لَا صَلَاةَ إِلَّا بِطَهُورٍ‌[2]

- الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا صَلَاةَ إِلَّا بِطَهُورٍ.[3]

الثالث: أن لا يكون من أجزاء الميتة سواء كان حيوانه محلل اللحم أو محرمة، بل لا فرق بين أن يكون مما ميتته نجسة أولا كميتة السمك و نحوه مما ليس له نفس سائلة على الأحوط، و كذا لا فرق بين أن يكون مدبوغا أولا.[4]

روایت اول : الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْجِلْدِ الْمَيِّتِ أَ يُلْبَسُ فِي الصَّلَاةِ إِذَا دُبِغَ فَقَالَ لَا وَ لَوْ دُبِغَ سَبْعِينَ مَرَّةً.[5]

روایت صحیحه است [6]

و موضوع آن میته بودن است یعنی در نماز نباید جزئی از حیوان میته همراه نماز گذار باشد.

روایت دوم : عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ قَالَ: سَأَلَ زُرَارَةُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الصَّلَاةِ فِي الثَّعَالِبِ وَ الْفَنَكِ وَ السِّنْجَابِ وَ غَيْرِهِ مِنَ الْوَبَرِ فَأَخْرَجَ كِتَاباً زَعَمَ أَنَّهُ إِمْلَاءُ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّ الصَّلَاةَ فِي وَبَرِ كُلِّ شَيْ‌ءٍ حَرَامٍ أَكْلُهُ فَالصَّلَاةُ فِي وَبَرِهِ وَ شَعْرِهِ وَ جِلْدِهِ وَ بَوْلِهِ وَ رَوْثِهِ وَ أَلْبَانِهِ وَ كُلِّ شَيْ‌ءٍ مِنْهُ فَاسِدَةٌ لَا تُقْبَلُ تِلْكَ الصَّلَاةُ حَتَّى تُصَلِّيَ فِي غَيْرِهِ مِمَّا أَحَلَّ اللَّهُ أَكْلَهُ ثُمَّ قَالَ يَا زُرَارَةُ هَذَا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فَاحْفَظْ ذَلِكَ يَا زُرَارَةُ فَإِنْ كَانَ مِمَّا يُؤْكَلُ لَحْمُهُ فَالصَّلَاةُ فِي وَبَرِهِ وَ بَوْلِهِ وَ شَعْرِهِ وَ رَوْثِهِ وَ أَلْبَانِهِ وَ كُلِّ شَيْ‌ءٍ مِنْهُ جَائِزَةٌ إِذَا عَلِمْتَ أَنَّهُ ذَكِيٌّ قَدْ ذَكَّاهُ الذَّبْحُ فَإِنْ كَانَ غَيْرَ ذَلِكَ مِمَّا قَدْ نُهِيتَ عَنْ أَكْلِهِ وَ حَرُمَ عَلَيْكَ أَكْلُهُ فَالصَّلَاةُ فِي كُلِّ شَيْ‌ءٍ مِنْهُ فَاسِدَةٌ ذَكَّاهُ الذَّبْحُ أَوْ لَمْ يُذَكِّهِ.[7]

روایت حسن  [8] یا موثقه است [9] نمی دانم چرا اکثرا روایت را موثقه دانسته اند در حالی که باید صحیحه و یا با اشکال ابراهیم بن هاشم حسنه باشد.

به جمله "اذا علمت انه ذکی" تمسک شده است که با همراه داشتن  پوست و سائر اعضاء حیوان حلال گوشت وقتی می توان نماز خواند که بدانیم مذکی است و اگر ندانیم نمی توان نماز خواند.

روایت سوم : وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ‌ وَ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ لِبَاسِ الْفِرَاءِ وَ الصَّلَاةِ فِيهَا فَقَالَ لَا تُصَلِّ فِيهَا إِلَّا فِيمَا كَانَ مِنْهُ ذَكِيّاً [10]

 در دو روایت اخیر شرط تذکیه شده است [11]و به نظر می رسد این شرط مستقل از میته نبودن است

حال سوال این است که بنا بر این روایات تذکیه شرط است و یا میته بودن مانع است و یا هر دو یعنی هم تذکیه شرط است و هم میته بودن مانع است.

 لازم به ذکر است که در اینکه میته چیست بین آقایان اختلاف است

برخی گفته اند مراد از میته غیر مذکی است و بنا براین بین میته و مذکی تضاد وجود دارد

إن الميتة كما عن المصباح المنير عبارة عن زهاق الروح المستند إلى سبب غير شرعي ، في مقابل المذكى الذي هو عبارة عن الزهاق المستند إلى سبب شرعي، فهما عنوانان وجوديان و ضدّان لا ثالث لهما،[12]

 اما ظاهرا این معنی درست نباشد و بین میته و غیر مذکی عدم و ملکه است و ممکن است حیوانی میته نباشد  و مذکی هم نباشد . که از ایه شریفه " حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَ الدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَ مَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقُوذَةُ وَ الْمُتَرَدِّيَةُ وَ النَّطِيحَةُ وَ مَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلاَّ مَا ذَكَّيْتُم " استفاده می شود که میته غیر از المنخنقه و الموقوذه می باشد در حالی که اینها غیر مذکی هستند . پس این ادعا که هر حیوان غیر مذکی میته است صحیح نیست و میته حیوانتی می گویند که به صورت طبیعی مرده است اما حیوانی که کشته شده باشد را میته نمی گویند و لو کشنده آن حیوان دیگری باشد و یا انسان بدون رعایت شرائط تذکیه مثل اهل لغیر الله که در ایه به آن اشاره شده است.

 بنا بر این مانعی ندارد که بگوییم در نماز چند چیز مستقل ملاک است و به همدیگر ربطی ندارد هر چند عام و خاص من وجه هستند .

اول : نجاست به عنوان مانع و یا طهارت به عنوان شرط .

دوم : میته بودن به عنوان مانع

سوم : مذکی بودن به عنوان شرط .

ثمّ إنّه قد عرفت أنّ الأخبار في الدلالة على مانعية الموت أو اشتراط التذكية مختلفة. و الظاهر عدم جمع عقلائي بينها بحيث يقطع معه بأحدهما، بل الأمر يدور بينهما. و يحتمل فيها عدم المعارضة بينهما أصلا، بناء على إمكان جعل شرطية التذكية و مانعية الموت.[13]

 بنا بر این در مواردی که میته بودن ثابت نمی شود و حکم به طهارت می شود نمی تواند  با آن نماز بخواند کما اینکه خوردن آن هم جائز نیست . چرا که در خوردن هر چند خوردن چیز نجس حرام است اما خوردن هر جیزی که محکوم به نجاست نباشد جائز نیست بلکه باید احراز تذکیه هم طبق ایه قران بشود.

در نماز هم همین معنی جاری است

(مسألة 398):المذكورات إذا أخذت من أيدي الكافرين محكومة بالطهارة أيضا، إذا احتمل أنها مأخوذة من المذكى، لكنه لا يجوز أكلها، و لا الصلاة فيها ما لم يحرز أخذها من المذكى، و لو من جهة العلم بسبق يد المسلم عليها.^[14]

بلی اقای سیستانی بر خلاف بقیه دارند : مسألة 398: المذكورات إذا أخذت من أيدي الكافرين و احتمل كونها مأخوذة من المذكى فلا يبعد الحكم بطهارتها‌ و كذا بجواز الصلاة فيها، و لكن لا يجوز أكلها ما لم يحرز أخذها من المذكى و لو من جهة العلم بكونها مسبوقة بأحد الأمور الثلاثة المتقدمة.[15]  که ظاهرا تذکیه را شرط نمی دانند

نائينى : للنهي عن الصلاة في غير المذكّى [16]

اقای فاضل : مع انهم يرون ان الصلاة في غير المذكى ليست بجائزة،[17]

مكارم الشيرازي: ... عدم جواز الصلاة في غير المذكّى مع الشرائط، فلا إشكال فيه إذا كان مقطوعاً؛ [18]

 و بنا براین مطلقا نبادی همراه نماز گذار باشد و فرقی بین ما لاتتم الصلاه و غیر آن وجود ندارد

استصحاب جزء من أجزاء الميتة في الصلاة موجب لبطلانها و ان لم يكن ملبوسا.[19]

 محمد عطایی 31/4/96

 متایج

الف ) یکی از شرائط  نماز گذار این است که  اگر همراه او اجزاء حیوان است مذکی باشد.

ب ) اگر در موردی میته بودن اثبات نشد تذکیه هم اثبات نمی شود و پوست نجس نیست اما نمی توان آن را در نماز همراه داشت

ج ) کوچک یا بزرگ بودن آن هم تاثیری ندارد . کما اینکه ساتر بودن و نبودن تاثیری ندارد.