بررسی مسائل شرعی

بسم الله الرحمن الرحیم

 اگر کسی که باید نماز احتیاط بخواند فراموش کند و شروع کند به نمازبعدی کند و در حین نماز یادش بیاید چه وظیفه ای دارد.

مرحوم سید دو مساله مطرح می کند که مرتبط با سوال مذکور است

اول  : حيث إنّ هذه الصلاة مردّدة بين كونها نافلة أو جزء أو بمنزلة الجزء فيراعى فيها جهة الاستقلال و الجزئيّة، فبملاحظة جهة الاستقلال يعتبر فيها النيّة و تكبيرة الإحرام و قراءة الفاتحة دون التسبيحات الأربعة، و بلحاظ جهة الجزئية يجب المبادرة إليها بعد الفراغ من الصلاة، و عدم الإتيان بالمنافيات بينها و بين الصلاة، و لو أتى ببعض المنافيات فالأحوط إتيانها ثمّ إعادة الصلاة  و لو تكلّم سهواً فالأحوط‌ الإتيان بسجدتي السهو، و الأحوط ترك الاقتداء فيها و لو بصلاة احتياط، خصوصاً مع اختلاف سبب احتياط الإمام و المأموم، و إن كان لا يبعد جواز الاقتداء مع اتّحاد السبب و كون المأموم مقتدياً بذلك الإمام في أصل الصلاة.^[1]

 در این مساله عبارت " و لو أتى ببعض المنافيات فالأحوط إتيانها ثمّ إعادة الصلاة  " مد نظر است که مینویسند اگر بین نمازی که در آن شک صورت گرفته است با نماز احتیاط فاصله شود باید نماز احتیاط را بجا آورده  و نماز را هم اعاده کند

محقق خویی : و نتيجة ذلك كون ركعة الاحتياط جزءاً حقيقياً من الصلاة الأصلية في متن الواقع، لا أنها بمنزلة الجزء ظاهراً كما لا يخفى. و عليه فيحرم عليه وضعاً فعل المنافي الذي منه الفصل الطويل، و بناءً على حرمة الإبطال يحرم عليه تكليفاً أيضاً، و لو فعل ليس عليه إلّا الإعادة.[2]

 بنا بر این اگر بین نماز احتیاط و نماز ی که در آن شک صورت گرفته فاصله شود نماز اصلی باطل می شود و باید اعاده شود اما چون احتمال می رود که نماز اصلی صحیح واقع شده باشد و نماز احتیاط واجب مستقل و تعبد محض باشد باید نماز احتیاط هم انجام شود.

حال اگر کسی نماز احتیاط را فراموش کند و وارد نماز بعدی شود در واقع میتوان گفت بین نماز اصلی و نماز اختیاط فاصله افتاده است و حکم مساله قبلی را دارد یعنی باید برای نماز احتیاط اقدام کند و بعدا هم نماز را اعاده کند.

مرحوم سید مساله را به این صورت مطرح می کند : إذا نسيها و شرع في نافلة أو قضاء فريضة أو نحو ذلك فتذكّر في أثنائها قطعها و أتى‌ بها  ثمّ أعاد الصلاة على الأحوط و أمّا إذا شرع في صلاة فريضة مرتّبة على الصلاة التي شكّ فيها كما إذا شرع في العصر فتذكّر أنّ عليه صلاة الاحتياط للظهر فإن جاز عن محلّ العدول قطعها  كما إذا دخل في ركوع الثانية مع كون احتياطه ركعة، أو ركوع الثالثة مع كونها ركعتين، و إن لم يجز عن محلّ العدول فيحتمل العدول إليها  لكن الأحوط القطع  و الإتيان بها ثمّ إعادة الصلاة.[3]

 ایشان بین نماز نافله و قضاء  و نماز مرتبه فرق گذاشته و می نویسد اگر وارد نماز نافله ویا نماز قضاء شده است و وسط نماز یادش آمد باید نماز را قطع کرده و نماز احتیاط را خوانده و نماز اصلی را اعاده کند و طبعا اگر خواست نماز نافله و یا قضاء بخواند دو مرتبه اقدام کند.

اما اگر وارد نماز بعدی شده است مثل اینکه در نماز ظهر شک کرده و نماز احتیاط را فراموش کرده و وارد نماز عصر شده است . اگر از محل عدول گذشته باشد حکم حالت قبل را دارد یعنی باید نماز را قطع کرده و نماز احتیاط را بخواند و نماز اصلی را هم اعاده کند و نماز مرتبه را هم دو باره بخواند .

اگر از محل عدول نگذشته باشد مثل رکعت اول و دوم اگر باید دو رکعت نماز احتیاط می خوانده است به نماز احتیاط عدول می کند هر چند در اینجا هم احتمال قطع و خواندن نماز احتیاط را مثل حالات قبل مطابق احتیاط می داند.

 محقق خویی می گوید اگر در نماز نافله و یا قضاء بعدی؛ وارد رکوع شده باشد دیگر نمی تواند نماز احتیاط بخواند و باید قطع کند و لازم نیست نماز احتیاط بخواند چون دیگر نماز احتیاط قابلیت التحاق به نماز اصلی را ندارد ؛ بلکه اعاده نماز اصلی کافی است و اگر وارد رکوع نشده است قطع کند و نماز احتیاط را بخواند و لازم نیست نماز اصلی را اعاده کند چون این مقدار اضافه کردن تکبیر و خواندن حمد و سوره موجب بطلان نماز اولی نمی شود و نماز احتیاط بدون فاصله محسوب می شود و اعاده نماز لازم نیست.

اگر وارد نماز مرتبه شده باشد و قبل از محل  عدول متوجه شود به نماز احتیاط عدول میکند و نماز را تمام می کند و سپس نماز مرتبه را  میخواند و اگر بعد از محل عدول متوجه شود نباید نماز را قطع کند بلکه باید به نماز اولی عدول کند و لازم نیست نماز احتیاط بخواند [4]

بیان محقق خویی خالی از وجه نیست . چرا که با آنچه در مساله اول آمد که چنین کسی که بین نماز احتیاط و نماز اصلی فاصله انداخته است باید هم نماز احتیاط را بخواند و هم نماز اصلی را اعاده کند سازگاری ندارد . البته این سخن همانطور که بیان شد مبنی بر حرمت قطع نماز است و بنا بر این نمازی که در آن شک صورت گرفته است هم نباید قطع کرد و باید نماز را با رکعت احتیاط تمام کرد .

بلی ممکن است گفته شود نمازی را نباید قطع کرد که امکان  امتثال آن وجود داشته باشد و در نمازی که امکان الحاق نماز احتیاط نباشد امکان امتثال وجود ندارد و قطع آن مانعی ندارد. و بنا بر این اگر بین نماز احتیاط و نماز اصلی فاصله افتاد مصلی حق دارد از نماز اولی رفع ید کند ونماز اصلی را اعاده کند.

بنا بر این اگر فرد وارد نماز بعدی به عنوان نافله یا قضاء شده است و بعد از رکوع رکعت اول متوجه شود که نماز احتیاط نماز سابق را نخوانده است می تواند نماز را تمام کند ولازم نیست آن را قطع کند و حتی اگر دارد نماز قضاء می خواند و گفتیم که قطع نماز واجب مطلقا اشکال دارد نباید نماز را قطع کند بلکه نماز قضاء خود را تمام کند و بعد نماز اولی را بخواند و لازم نیست نماز احتیاط را بخواند.

 و اگر بعد از محل عدول نماز مرتبه متوجه شود باید به نماز اولی عدول کند ونماز احتیاط ساقط می شود.

بلی اگر قبل از محل عدول متوجه شود عدول به نماز احتیاط کند و نماز احتیاط را تمام کرده و نماز بعدی را هم بخواند.

 محمد عطایی 14/1/96

 نتایج

اگر کسی نماز احتیاط را فراموش کند  و وارد نماز بعدی شود .

الف ) نماز مستحبی یا قضاء باشد و قبل از رکوع یادش بیاید؛ باید نماز را قطع کند و نماز احتیاط را بخواند.

ب ) نماز مستحبی یا قضاء باشد و بعد از رکوع یادش بیاید  که گفته شده قطع لازم است ولی ظاهرا لازم نباشد.

ج ) وارد نمازمرتبه بعدی شده و قبل از محل عدول یادش آمده عدول به نماز احتیاط می کند و نماز را تمام میکند و نماز بعدی را میخواند .

د )  وارد نمازمرتبه بعدی شده و بعد از محل عدول یادش آمده باید عدول به نماز اولی کند و لازم نیست نماز احتیاط بخواند .