بررسی مسائل شرعی

بسم الله الرحمن الرحیم

کسی با دیگری قرار داد بسته است که منزل او را خراب کرده و در چهار طبقه بسازد و در قبال آن صاحب منزل نصف زمین را به طرف دیگر بدهد و طرف قرار داد نتوانسته چهار طبقه بسازد و تنها سه طبقه و نیم ساخته است در حالی که صاحب زمین نصف زمین را به نام طرف قرار داد نموده است فعلا حق صاحب زمین از بین رفته است حکم شرع برای احقاق حق  صاحب زمین چیست ؟

 راه اول : مصالحه است بین صاحب زمین و طرف مقابل به اینکه صاحب زمین دو طبق از ساختمان را برای خودش یردارد و و یک طبقه و نیم را به طرف مقابل بدهد

 راه دوم : مصالحه بین دو طرف به اینکه یک طبقه کامل و نصف طبقه به صاحب زمین و دو طبقه به عامل برسد و عامل مابه التفاوت قیمت یک طبقه کامل و نیم طبقه را به صاحب زمین بدهد.

راه سوم : اگر به دو راه مصالحه قبلی راضی نشدند اگر قرار داد اولیه اجاره باشد صاحب زمین به علت تخلف شرط میتواند قرار داد اولیه را فسخ کند. و با فسخ قرار داد اولیه زمین به مالک زمین باز می گردد . مالک زمین باید مخارجی که عامل جهت ساختن ساختمان کرده است به او بدهد و اجرت المثل کار او را نیز به او بدهد.

راه چهارم : اگر قرار داد اولیه جعاله باشد نسبت به ساختمان چهار طبقه چون عامل ساختمان چهار طبقه نساخته است در حقیقت عمل تمام نشده است  و طبق برخی نظرها جاعل حق فسخ قرار داد را دارد و اگر فسخ کند حق دارد نصف زمین را که داده است پس بگیرد اما باید مخارجی که عامل نموده است و مزد کاری که انجام داده  است را به او بدهد.

(مسألة 15: الجعالة قبل تمامية العمل جائزة من الطرفين  و لو بعد تلبس العامل بالعمل و شروعه فيه  فله رفع اليد عن العمل، كما ان للجاعل فسخ الجعالة و نقض التزامه على كل حال فإن كان ذلك قبل التلبس لم يستحق المجعول له شيئا، و أما لو كان بعد التلبس فإن كان‌الرجوع من العامل لم يستحق شيئا.و إن كان من طرف الجاعل فعليه للعامل أجرة مثل ما عمل و يحتمل الفرق في الأول - و هو ما كان الرجوع من العامل- بين ما كان‌العمل مثل خياطة الثوب و بناء الحائط و نحوهما مما كان تلبس العامل به بإيجاد بعض العمل و بين ما كان مثل رد الضالة و الآبق و نحوهما مما كان التلبس به بإيجاد بعض مقدماته الخارجة فله من المسمى بالنسبة إلى ما عمل في الأول، بخلاف الثاني فإنه لم يستحق شيئا.و المسألة محل إشكال ، فلا ينبغي ترك الاحتياط بالتراضي و التصالح على كل حال.[1]

اما بنا بر نظر برخی دیگر که می گویند جاعل بعد از تلبس عامل به عمل حق فسخ جعاله را ندارد [2] در این صورت باید خیار تخلف شرط را برای جاعل قبول کنند که در این صوت هم جاعل حق فسخ جعاله را پیدا می کند و با فسخ قرار داد اولیه همان احکام سابق جاری می شود.

 و ظاهرا نتیجه این می شود که با عدم مصالحه به دو طریق اول جاعل حق فسخ معامله را دارد و با فسخ قرار داد زمین خود را پس میگیرد اما باید مخارج و دست مزد عامل را به ائ بدهد.

محمد عطایی 4/8/95

نتایج

اگر عامل به نحو صحیح کار را انجام ندهد و راضی به مصالحه هم نشود صاحب کار می تواند قرار داد را فسخ کند اما باید مزد کار و مخارجی که عامل کرده است را به او بدهد.