بررسی مسائل شرعی

بسم الله الرحمن الرحیم

زنی حامله فوت کرده و حمل هم مرده است . دکتر به علل خاصی طفل مرده را که کامل بوده است از بدن مادر خارج کرده ومجددا داخل رحم قرار داده وبخیه کرده اند .

سوال این است که آیا دومرتبه لازم است برای تجهیز طفل او را از رحم خارج کرد که البته مستلزم شکافتن شکم زن میت است ؟

علامه حلی : ذهب أكثر أهل العلم إلى وجوب تغسيل السقط إذا تمَّ له أربعة أشهر . [1]

در عروه آمده : و لا فرق في وجوب تغسيل المسلم بين الصغير و الكبير حتّى السقط إذا تمّ له أربعة أشهر، و يجب تكفينه و دفنه على المتعارف، لكن لا يجب الصلاة عليه، بل لا يستحبّ أيضاً.[2]

آقای سبزواری :  للإجماع، و لقول أبي عبد اللّٰه

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُوسَى[3] عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: السِّقْطُ إِذَا تَمَّ لَهُ أَرْبَعَةُ أَشْهُرٍ غُسِّلَ.[4]

سند روایت احتمالا به علت الحسین به موسی و سهل بن زیاد ضعیف شمرده شده [5]

962- 130- وَ أَخْبَرَنِي الشَّيْخُ أَيَّدَهُ اللَّهُ تَعَالَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ السِّقْطِ إِذَا اسْتَوَتْ خِلْقَتُهُ يَجِبُ عَلَيْهِ الْغُسْلُ وَ اللَّحْدُ وَ الْكَفْنُ قَالَ نَعَمْ كُلُّ ذَلِكَ يَجِبُ عَلَيْهِ إِذَا اسْتَوَى.[6]

روایت موثق است [7] و طبق این دو روایت به اضافه عمل اصحاب حکم به وجوب تغسیل طفل شده است  واینرا مفروغ عنه می گیریم .[8]

 حال بنا بر وجوب تغسیل طفل بعد از تمام شدن چهار ماه  بین وجوب تغسیل میت و حرمت شکافتن شکم زن متوفی تزاحم پیدا می شود . یعنی شکافتن بدن زن متوفی حرام است و تغسل و تدفین طفل هم متوقف بر شکافتن بدن زن است که حرام است .

اگر شکافتن بدن زن را اهم از تجهیز میت بدانیم  باید بگوییم زن دفن می شود و لازم نیست بلکه حرام است طفل را خارج کنیم و اگر گفتیم دفن و تجهیز میت اهم  است باید طفل را از بدن متوفی خارج نموده و با تجهیز کامل دفن نمود.

ممکن است گفته شود چون باز کردن بدن زن برای خروج طفل هتک حرمت میت است و یا مثله کردن است قطعا حرام است و بنا بر تقدیم جانب حرمت عند التزاحم  باید جانب حرمت نگه داشته شود و واجب که تجهیر مستقل طفل است  تعطیل شود .

در بحث مثله بیان شد که صرف بریدن و جداکردن بدن میت مثله نامیده نمی شود بلکه قصد تشفی و تنکیل برای صدق  مثله لازم است ، بنا بر این در فرض سوال اصولا صدق مثله کردن نمی کند تا حرام باشد . اما آیا بدون صدق مثله   ، آیا از باب هتک حرمت میت مسلمان هم  می توان گفت شگافتن بدن میت مطلقا حرام است .

ظاهرا عرف قبول نمی کند که هر نوع جراحی روی بدن میت  هتک حرمت میت باشد ؛  لذا اصولا نمی توان گفت شکافتن بدن میت مطلقا هتک حرمت است و حرام است .

 بنا بر این اصولا در فرض سوال شکافتن بدن زن برای خرج طفل مثله و هتک حرمت نیست و بنابراین اصولا حرام نیست . اما  تجهیز و دفن مستقل طفل واجب است و مستلزم کار حرامی نیست تا ترک شود . پس شکافتن بدن زن برای امتثال امر تجهیز میت لازم می شود .

 بلی ممکن است گفته شود تجهیز طفل به صورت مستقل لازم نیست بلکه به تبع مادر کافی است و د راینجا لازم است طفل به تبع مادر دفن شود و تجهیز مستقل  لازم نیست و لذا شکافتن بدن زن هم حرام است .

قبلا بیان شد که و ولو تجهیز مستقل طقل واجب نباشد شکافتن بدن زن برای خروج طفل اصولا حرام نیست تا نیاز به حلیت آن به علت تزاحم باشد . مضافا بر اینکه طقل اگر از رحم مادر خراج نشده بود دفن او به همراه  مادر کافی بود ولی بعد از خروج طفل از بدن مادر امر به دفن مستقل آن تحقق پیدا می کند و با باز گرداندن طفل به بدن مادر امر تحقق یافته از بین نمی رود و باقی می ماند و برای امتثال آن امر لازم است بدن میت شکافته شود تا طفل خارج شود  و تجهیز شود .

 محمد عطایی 13/10/97

نتایج

الف ) شکافتن بدن زن میت و یا زنده برای خروج طفل فی نفسه جنایت و موجب هتک انسان یا مثله شدن او نمی شود و حرام نیست .

ب ) اگرطفل را از بدن زن زنده و یا میت خارج کردند و دو مرتبه آن را به رحم باز گرداندند و زن مرده باشد باید برای تجهیز طفل ان را از رحم زن خارج کنند .